December 7

Эдисон и журналист-Էդիսոնը և լրագրողը

Историческая притча 

Однажды редактор одного научно-популярного журнала отправил журналиста взять интервью у известного учёного и изобретателя Томаса Эдисона. Приехал журналист к дому Эдисона, и увидел большой забор. Он подошёл к воротам и попытался войти. Однако это ему не удалось: хотя ворота и не были заперты, но они двигались настолько туго, что журналист не мог их открыть. Он пытается ещё и ещё, раздосадованный своей беспомощностью. Так продолжалось минут пятнадцать, когда, в конце концов, журналисту удалось сдвинуть створки ворот настолько, чтобы через них протиснуться, после чего они с грохотом захлопнулись у него за спиной. 

Журналист планировал долгий разговор с Эдисоном, но борьба с воротами так утомила его, что он смог задать великому изобретателю только несколько основных вопросов, после чего вынужден был поблагодарить за интервью и распрощаться. Перед уходом он задал последний вопрос: 

— Скажите, мистер Эдисон, вот вы такой талантливый изобретатель, неужели вы не могли как-то усовершенствовать конструкцию своих ворот? Через них чертовски сложно пройти! 

На что Эдисон ответил: 

— Ну, видите ли… Я не очень люблю, когда меня отвлекают от работы долгими разговорами, а эти ворота помогают моим гостям быстрее вспомнить, зачем они пришли. Что же касается усовершенствования, честно говоря, я и так весьма горд их устройством! Каждый, кто проходит через них, накачивает мне в цистерну пятьдесят галлонов воды. 

перевод-թարգմանություն

Պատմական առակ

Մի օր գիտահանրամատչելի ամսագրի խմբագիրը լրագրողին հարցազրույց է ուղարկել հայտնի գիտնական եւ գյուտարար Թոմաս Էդիսոնից։ Լրագրողը եկել է Էդիսոնի տան մոտ եւ մեծ ցանկապատ է տեսել ։ Նա մոտեցավ դարպասին եւ փորձեց մտնել ։ Սակայն դա նրան չհաջողվեց. թեև դարպասները փակ չէին, բայց նրանք այնքան ամուր էին շարժվում, որ լրագրողը չէր կարողանում բացել դրանք։ Նա փորձում է նաև իր անօգնականությամբ տկար վիճակում հայտնվել ։ Այսպես շարունակվեց տասնհինգ րոպե, երբ, ի վերջո, լրագրողին հաջողվեց դարպասի շեղերն այնպես շարժել, որ դրանց միջով անցնեն, որից հետո նրանք գժտությամբ մխրճվեցին նրա մեջքին։

Լրագրողը պլանավորում էր երկար զրույց ունենալ Էդիսոնի հետ, սակայն դարպասի դեմ պայքարն այնքան հոգնեցրեց նրան, որ նա կարողացավ մեծ գյուտարարին միայն մի քանի հիմնական հարցեր տալ, որից հետո ստիպված էր շնորհակալություն հայտնել հարցազրույցի համար եւ հրաժեշտ տալ: Հեռանալուց առաջ նա տվեց վերջին հարցը:

Ասացեք, պարոն Էդիսոն, դուք այդքան տաղանդավոր գյուտարար եք, Միթե չեք կարողացել ինչ-որ կերպ կատարելագործել ձեր դարպասների կառուցվածքը: Նրանց միջոցով դժվար է գնալ դժոխք.

Էդիսոնը պատասխանեց:

Դե, տեսնում եք … Ես այնքան էլ չեմ սիրում, երբ ինձ աշխատանքից շեղում են երկար խոսակցություններով, իսկ այդ դարպասներն օգնում են իմ հյուրերին ավելի արագ հիշել, թե ինչու են եկել: Ինչ վերաբերում է բարելավման, անկեղծ ասած, ես այնքան հպարտ եմ իրենց սարքի! Յուրաքանչյուր ոք, ով անցնում է նրանց, pumpes ինձ մի տանկի հիսուն գալոն լցրեք ջուր.

March 17

Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ՝ աստվածամոր աչքերով,

Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ՝ աստվածամոր աչքերով,
Թոքախտավոր, թափանցիկ, մարմինի՜ պես երազի,
Կապու՜յտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի պես հոգեթով,
Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ…

Ես ի՞նչ անեմ, ի՞նչ անեմ, որ չմեռնի իմ հոգին,
Որ չմարի իմ հոգին քո ակաթե աչքերում․
Ես ի՞նչ անեմ, որ մնա ծիածանը երեքգույն,
Որ չցնդի, չմարի՜ իմ հոգու հեռուն…

Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ՝ աստվածամոր աչքերով,
Թոքախտավոր, թափանցիկ, մարմինի՜ պես երազի,
Կապո՜ւյտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի՜ պես հոգեթով,
Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ…

March 17

շարադրութսեուն

Հետևյալ բառերը և բառակապակցություններն օգտագործելով փոքրիկ շարադրություն գրեք

անձրև,կեռասենի,բալենի,բարակ,ճառագայթներ,զմայլելի տեսարան,միջորե,շողշողալ,աչք շոյել,պսպղալ,փայլփլել,ադամանդ:

March 16

Եղիշե Չարենց

1897, մարտի 13։ Կարսում, գորգավաճառ Աբգար Սողոմոնյան-Մարգարյանցի (Աբգար աղա) ընտանիքում ծնվում է ապագա բանաստեղծ Եղիշե Սողոմոնյանը։ Ծնունդը՝ ըստ «Չափաբերական մատյանի»։ Հայրը՝ Աբգար Մարգարի Սողոմոնյան, մայրը՝ Թեկղե Ավետիքի Միրզայան։ Ծնողները ծագումով Մակուից էին, այդ իսկ պատճառով նա ևս երբեմն իրեն մակվեցի է համարել՝ «Հայրենիքս է Խանի Մակուն», «Բանաստեղծ՝ ծնված Մակու քաղաքում»։ Հայրը պարսկահպատակ էր և զբաղվում էր գորգի առևտրով։ Եղիշեից բացի ուներ ևս վեց երեխա՝ Աշխեն, Մարիամ, Աննա, Գեղամ, Սերոբ, Սողոմոն։

1904 կամ 1905 թ.։ Սովորում է (հավանաբար) Հ. Ջամբազյանի մասնավոր դպրոցում։

1906, հոկտեմբերի 15։ Պաշտոնապես բացվում է Կարսի ռեալական ուսումնարանը։

1908-1912։ Սովորել է ծննդավայրի ռեալական ուսումնարանում։ Այստեղ է փոխադրվել քաղաքային ռուսական կամ հայկական ծխական դպրոցից։ 1921-ին լրացրած կուսակցական հարցաթերթիկում նշում է, որ ստացել է «Միջնակարգ դպրոցի 5-րդ դասարանի կրթություն»։ Այլ առիթներով գրում է 4-րդ դասարանի կրթություն։ Այդ տարիների մասին Աշոտ Փալանջյանը իր «Դպրոցական տարիներին» հուշապատումում գրում է. «Եղիշե Սողոմոնյանը դպրոցի առաջադեմ աշակերտներից էր։ Պատմության, աշխարհագրության, ռուսաց և հատկապես հայոց լեզվի առարկաներից նա միշտ ստանում էր լավ գնահատականներ… Հայ հին ու նոր գրականության ասպարեզում գրեթե մրցող չուներ… Շատ էր սիրում ժողովրդական բանահյուսությունը»։

1910։ Ռեալական ուսումնարանի աշակերտների ջանքերով հրատարակվում է «Գարուն» ալմանախը, որի մեջ տպագրվում է տարվա չորս եղանակներին նվիրված Չարենցի ոտանավորների շարքը։

1912, հուլիս։ Թիֆլիսի «Պատանի» ալմանախում Եղիշե Սողոմոնյան ստորագրությամբ տպագրվում է «Ծաղիկները հեզ թեքվում են քամու օրորի տակին» տողով սկսվող բանաստեղծությունը։ Հեղինակը դժգոհ էր, քանի որ խմբագիրը 40-50 տող բանաստեղծությունից թողել էր 8 տող։

1914։ Կարսում, Շ. Կ. Սուրենյանի «Արևագալ» տպարանում լույս է տեսնում Չարենցի անդրանիկ «Երեք երգ տխրադալուկ աղջկան» ժողովածուն՝ նվիրված բանաստեղծի առաջին մտերմուհիներից մեկին՝ Աստղիկ Ղոնդախչյանին։ Ըստ Գևորգ Աբովի հուշերի՝ Չարենցը գրքի տպագրման մասին ասել է. «Երեք երգը…» տպելու համար դեսից-դենից մի քիչ փող ձեռք գցեցի, թուղթ առա, տպարանի պայմանավորվեցի ու լույս տեսավ, չնչին տիրաժ ուներ… Մի մասը տվի մեր Կարսի գրախանութը, մի մասն ընկերներս ձեռքի վրա ծախեցին, մի մասն էլ ուղարկեցի ուրիշ քաղաքներ, ինչ եղավ՝ չիմացա»։

Եղիշե Չարենցին նվիրված ՀՀփոստային նամականիշ

1915, փետրվար։ Կարսում գրում է «Կապուտաչյա հայրենիք» պոեմը։ Լույս է տեսել նույն թվին, Թիֆլիսում։

1915 – Կարսում ավարտում է «Տեսիլաժամեր» շարքը։

1915, օգոստոս։ Զինվորագրվում է հայ կամավորական 6-րդ գնդին, որը շուտով միավորվում է 7-րդ գնդին և վերակազմավորվում որպես 7-րդ գունդ։ Հրամանատարը իշխան Հովսեփ Արղության Երկայնաբազուկն էր։ Ըստ Գևորգ Աբովի հուշերի՝ այս կապակցությամբ Չարենցն ասել է. «Հայրս ինձանից բոլորովին ձեռք քաշեց, երբ առանց իրեն հարցնելու ֆրոնտ գնացի»։

1915, սեպտեմբերի 30։ Կազմվել է ճակատ մեկնող հայ կամավորականների գնդի ցուցակը։ 6-րդ գումարտակը Վանի շրջանում պատրաստվում է մարտերի և մինչև դեկտեմբեր ծավալել մարտական գործողություններ։ Չարենցը մասնակցել է Թափառեզի, Սուլդուզի մարտերին։

1916։ Պատերազմի սարսափների զգացողությամբ 1915-1916-ին գրեց «Դանթեական առասպել» պոեմը, որը 1916-ին լույս տեսավ Թիֆլիսում։ Պոեմը տեղագրված է՝ «Տաճկաստան-Պարսկաստան, ռազմաճակատ»։ Ուներ ձոն՝ «Միհրան Մարգարյան, Ստեփան Ղազարյան և Աշոտ Միլիոնչյան նահատակ ընկերներիս, որ ընկան սրբազան մարտում Սրբազան և սիրուն Հայրենիքի համար»։

1916, սեպտեմբեր։ Ընդունվում է Մոսկվայի Շանյավսկու համալսարան։ 1921-ին լրացրած կուսակցական հարցաթերթիկում գրում է, որ 2 տարի սովորել է Մոսկվայի ժողովրդ. (Շանյավսկոգո) համ.։

1916։ Մոսկվայում գրում է «Վահագն» և «Աթիլլա» պոեմները, ավարտում է «Հրո երկիր» գրքից» շարքը։

1917, փետրվար – Շանյավսկու համալսարանի ուսանողների խմբում մասնակցել է Բուտիրյան բանտից քաղբանտարկյալների ազատագրմանը։ Ավարտում է «Ծիածանը» շարքը, որը լույս է տեսնում նույն թվին։ Գիրքն ուներ ձոն՝ «Իրիկնային քրոջս – Կարինե Քոթանճյանին»։ Կարինե Քոթանճյանը իր հուշերում գրում է. «Այդ օրերին Չարենցը գրում էր «Ծիածանը»։ Ինձ ոչինչ չէր ասել մինչև ավարտելը, հետո բնագիրը տվեց ինձ և խնդրեց կարդալ միասին։ Նույն օրերին նա հորից ստացավ ծանրոց։ Հայրը գրել էր, որ դրամ չի կարող ուղարկել, ուղարկում է գրպանի դանակներ և պարսկական փուշիներ։ Մեծ էր Եղիշեի ուրախությունը։ Մոսկվայում նա շատ սուղ էր ապրում և հետո մտածում էր խնայած դրամներով հրապարակել «Ծիածանը»։

1917, մարտ։ Գրում է «Հեռացումի խոսքեր» բանաստեղծությունը Մոսկվայում։

Եղիշե Չարենցի պատկերով ՀՀ թղթադրամ

1917 – Թիֆլիսի Գոլովինսկի պողոտայի վրա գտնվող «Մի բաժակ թեյ» թեյարան – սրճարանում Չարենցը տեսնում է Վահան Տերյանին, որը նրա գրական կուռքն էր։ 1912-ին Կարսում գնել էր նրա «Բանաստեղծություններ» գիրքը։ Տերյանին Չարենցը համարում էր «Մի ամբողջ կուլտուրա»։ Ամբողջ կյանքում Տերյանի գրական ու մարդկային ներկայությունը ուղեկցել է նրան։ Տերյանը ևս ճանաչել է Չարենցին։ 1919 թ. դեպքերի մտաբերումով Ա. Կարինյանը գրում է, որ Տերյանը «… համենայն դեպս գտնում է, որ նորագույն բոլոր հայ բանաստեղծների շարքում ամենից տաղանդավորը Եղիշե Չարենցն է։

March 5

ՀԻՆ ՕՐՀՆՈՒԹՅՈՒՆ

Կանաչ, վիթխարի ընկուզենու տակ,
Իրենց հասակի կարգով, ծալպատակ,
Միասին բազմած,
Մի շըրջան կազմած,

Քեֆ էին անում
Եվ ուրախանում
Մեր հըսկա պապերն ու մեր հայրերը՝
Գյուղի տերերը։

Մենք, առույգ ու ժիր գեղջուկ մանուկներ,

Երեք դասընկեր,
Նըրանց առաջին գըլխաբաց կանգնած,
Ձեռքներըս խոնարհ սըրտներիս դըրած,
Զի՜լ, ուժեղ ձայնով նըրանց ըսպասում―
Տաղ էինք ասում։

Երբ զըվարթաձայն մեր երգը լըռեց,
Մըռայլ թամադեն բեխերն ոլորեց,
Նըրա հետ վերցրին լիք բաժակները
Բոլոր մեծերը
Ու մեզ օրհնեցին. ― «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,

Բայց մեզ պես չապրեք…»

Ժամանակ անցավ, նրանք էլ անցան,
Զըվարթ երգերըս վըշտալի դարձան.
Ու ես հիշեցի մեր օրը լալիս,
Թե մեզ օրհնելիս

Ինչու ասացին. — «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,
Բայց մեզ պես չապրեք…»

Խաղաղությո՜ւն ձեզ, մեր անբա՛խտ պապեր,
Ձեզ տանջող ցավը մե՛զ էլ է պատել։
Այժըմ, տըխրության թե քեֆի ժամին,

Մենք էլ՝ օրհնելիս մեր զավակներին՝
Ձեր խոսքն ենք ասում. ― «Ապրե՛ք, երեխե՛ք,
Բայց մեզ պես չապրեք…»

March 3

ԻՄ ԵՐԳԸ

Գանձեր ունեմ անտա՜կ, անծե՜ր,
Ես հարուստ եմ, ջա՜ն, ես հարուստ
Ծով բարություն, շընորհք ու սեր
Ճոխ պարգև եմ առել վերուստ։

Անհուն հանքը իմ գանձերի,
Սիրտս է առատ, լեն ու ազատ.
Ինչքան էլ որ բաշխեմ ձըրի—
Սերն անվերջ է, բարին՝ անհատ։

Երկյուղ չունեմ, ահ չունեմ ես

Գողից, չարից, չար փորձանքից,
Աշխարհքով մին՝ ահա էսպես
Շաղ եմ տալիս իմ բարձունքից։

Ես հարուստ եմ, ես բախտավոր
Իմ ծընընդյան պայծառ օրեն,

Էլ աշխարհ չեմ գալու հո նոր,
Իր տրվածն եմ տալիս իրեն։

February 19

Հովհաննես Թումանյան

Հովհաննես Թումանյանը ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 19-ին Լոռվա Դսեղ գյուղում: 1877-1879 թվականներին Թումանյանը սովորել է Դսեղի ծխական դպրոցում։ 1879-1883 սովորել է Ջալալօղլու (այժմ Ստեփանավան) նորաբաց երկսեռ դպրոցում: 1883 թվականից բնակվել է Թիֆլիսում:1883-1887 թվականներին սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, սակայն նյութական ծանր դրության պատճառով 1887 թվականին կիսատ թողնելով ուսումը` աշխատել է Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում, այնուհետև Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893 թ.)։ 1893 թվականից աշխատակցել է «Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն» գրական պարբերականներին:

Tumanyan (2).jpg

1899 թվականին նրա նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական խմբակը, որի անդամներն էին Հովհաննես Թումանյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Ավետիք Իսահակյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ։ Որոշ ընդմիջումներով խմբակը գործել է մինչև 1908 թ:1912 թվականին Թումանյանն ընտրվել է նորաստեղծ Հայ գրողների կովկասյան ընկերության նախագահ, իսկ 1918 թվականին՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ։

Картинки по запросу "Հովհաննես Թումանյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Ավետիք Իսահակյանը, Նիկոլ Աղբալյանը"

1921 թվականի աշնանը Թումանյանը մեկնել է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով։ Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ` նա վերադառնում է հիվանդացած։ Մահացել է 1923 թվականին՝ Մոսկվայում։ Թումանյանի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանվել են մի շարք ֆիլմեր, ինչպես նաև ստեղծվել են Անուշ (1912) և Ալմաստ (1930) օպերաները՝ հիմնված Թումանյանի ստեղծագործությունների վրա։

February 18

իմ Տերյանը

Ծնվել է Ախալքալաքի. (այժմ Ջավախք) Գանձա գյուղում՝ հոգևորականի ընտանիքում։ Նախնիները 1830 թվականին Ջավախքում վերաբնակություն էին հաստատել Կարինի Կարճնկոց գյուղից:1897 թվականին Տերյանը մեկնում է Թիֆլիս, ուր սովորում էին այդ ժամանակ իր ավագ եղբայրները։ Եղբայրների մոտ ապագա բանաստեղծը սովորում է ռուսերեն ու պատրաստվում ընդունվելու Մոսկվայի Լազարյան ճեմարան։Ավարտում է Լազարյան ճեմարանը 1906 թվականին, այնուհետև ընդունվում Մոսկվայի պետական համալսարան, որից կարճ ժամանակ հետո ձերբակալվում է հեղափոխական գործունեության համար ու նետվում Մոսկվայի Բուտիրկա բանտը։1912 թվականին հիմնադրում է «Պանթեոն» հրատարակչությունը և ծավալում գրահրատարակչական, թարգմանական լայն գործողություն։1916 թվականին երևում են Վահանի կրծքում բուն դրած թոքախտի նշանները։ Գալիս է Կովկաս բժշկվելու, բայց փետրվարյան հեղափոխությունը դրդում է նրան թողնել բժշկվելը և գնալ Պետերբուրգ։ Խորհրդային իշխանության հաստատման առաջին իսկ օրերից դառնում է Ստալինի մոտիկ աշխատակիցը։

 1919 թվականին Տերյանը՝ լինելով Համառուսական Կենտրոնական Գործկոմի անդամ, առաջադրանք է ստանում մեկնել Թուրքեստան (այժմյան միջինասիական հանրապետություններ), սակայն ծանր հիվանդության պատճառով ստիպված է լինում մնալ Օրենբուրգում, ուր և վախճանվում է 1920 թվականի հունվարի 7-ին ընդամենը 35 տարեկան հասակում։

Վահան Տերյանը բացառիկ դեմք է 20-րդ դարի հայ պոեզիայի պատմության մեջ: Նա հեղաշրջեց գեղարվեստական մտածողությունը՝ բերելով նոր աշխարհայացք ու պատկերային համակարգ, նոր գրական լեզու, նոր արվեստ:

Картинки по запросу "վահան տերյանը"
February 5

ՀՐԱԺԵՇՏԻ ԽՈՍՔԵՐԻՑ

Ո՛չ տրտունջ, ո՛չ մրմունջ սգավոր,
Հեռացի՛ր, մոռացի՛ր ինձ հավետ.
Իմ ուղին միշտ մթին, մենավոր,
Կըգնամ իմ դժկամ ցավի հետ։
Ւմ ճամփան՝ անվախճան մի գիշեր,
Ւնձ շոյող ոչ մի շող չի ժպտա.—
Հեռացի՛ր, մոռացի՛ր, մի՛ հիշիր,
Ինձ այդպես, քրոջ պես մի՛ գթա…
Հուսաբեկ, մութ ու մեգ թող լինի,
Ւմ վերև թող արև չըխնդա.
Լոկ երկունք, լոկ արցունք թող լինի,
Ինձ այդպես, քրոջ պես մի՛ գթա…

1905

February 3

ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ

Սահուն քայլերով, աննշմար, որպես քնքուշ մութի թև,
Մի ըստվեր անցավ ծաղիկ ու կանաչ մեղմիկ շոյելով.
Իրիկնաժամին թփերն օրորող հովի պես թեթև
Մի ուրու անցավ, մի գունատ աղջիկ ճերմակ շորերով…

Արձակ դաշտերի ամայության մեջ նա մեղմ շշնջաց,
Կարծես թե սիրո քնքուշ խոսք ասաց նիրհող դաշտերին.—
Ծաղիկների մեջ այդ անուրջ կույսի շշուկը մնաց
Եվ ծաղիկները այդ սուրբ շշուկով իմ սիրտը լցրին…

1908